
Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι πολύ συχνή και οδηγεί στη γέννηση χιλιάδων βρεφών κάθε χρόνο στη χώρα μας. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ανεξάρτητης Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΕΑΙΥΑ), περισσότεροι από 25.000 κύκλοι εξωσωματικής πραγματοποιούνται ετησίως στη χώρα μας, με τον έναν στους τρεις να οδηγεί σε κύηση.
Ποιες είναι, όμως, οι ενδείξεις για εξωσωματική γονιμοποίηση; Και πότε πρέπει να απευθύνεται ένα ζευγάρι στον γιατρό;
Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως όλα τα ζευγάρια πρέπει να περιμένουν 6 ή 12 μήνες πριν απευθυνθούν στον γιατρό. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις κατά τις οποίες πρέπει να ζητούν ιατρική βοήθεια πολύ νωρίτερα και για τις οποίες ενδέχεται να χρειασθεί εξωσωματική γονιμοποίηση.

Εξωσωματική Γονιμοποίηση και Ύποπτα συμπτώματα
Στις γυναίκες τα ύποπτα συμπτώματα για υπογονιμότητα είναι
- η ακατάστατη έμμηνος ρύση
- η επώδυνη ή «βαριά» περίοδος
- η απουσία εμμήνου ρύσεως
- διάφορες ενδείξεις ορμονικών διαταραχών (π.χ. επίμονη ακμή, μειωμένη ερωτική επιθυμία, αυξημένη τριχοφυΐα σε ασυνήθιστα μέρη του σώματος, λέπτυνση των μαλλιών, ανεξήγητη αύξηση του σωματικού βάρους)
- ο πόνος κατά την σεξουαλική επαφή
Αντίστοιχα στους άνδρες, ύποπτες για υπογονιμότητα είναι οι αλλαγές στην ερωτική επιθυμία, ο πόνος ή διόγκωση των όρχεων, οι δυσκολίες στη διατήρηση της στύσης, τα προβλήματα εκσπερμάτισης και οι μικροί, σκληροί όρχεις.
Ενδομητρίωση και σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών παρατηρείται στο 10-15% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Προκαλεί ασταθή εμμηνόρροια, υπερπαραγωγή ανδρογόνων (είναι οι ορμόνες του ανδρικού φύλου) ή/και πολλές κύστεις στις ωοθήκες. Το συχνότερο πρόβλημα γονιμότητας που αντιμετωπίζουν οι πάσχουσες από αυτό είναι η διαταραχή της ωοθυλακιορρηξίας. Επιπλέον, τα αυξημένα επίπεδα των ανδρογόνων όπως η τεστοστερόνη μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την ποιότητα των ωαρίων. Αντίστοιχα, η ενδομητρίωση μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα με πολλούς τρόπους. Μπορεί, λ.χ., να διαταράξει την ανατομία της πυέλου, να προκαλέσει συμφύσεις, να δημιουργήσει ουλές στις σάλπιγγες ή φλεγμονή στις δομές της πυέλου, καθώς και να διαταράξει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Μερικές φορές οδηγεί στην δημιουργία κύστεων (λέγονται ενδομητριώματα) μέσα στις ωοθήκες, ενώ άλλες επιφέρει ενδοκρινική δυσλειτουργία (π.χ. αναστολή της ωοθυλακιορρηξίας, μη φυσιολογική ανάπτυξη ωοθυλακίων, ανεπάρκεια του ωχρού σωματίου). Μπορεί επίσης να μειώσει την ικανότητα εμφύτευσης των εμβρύων στο έδαφος της μήτρας και να οδηγήσει σε αυτόματες αποβολές.

Αυτοάνοσα, ινομυώματα και πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια
Οι παθήσεις αυτές μπορεί να προκαλέσουν ωοθηκική ανεπάρκεια, να δυσκολέψουν την εμφύτευση του εμβρύου στη μήτρα αλλά και να αυξήσουν τον κίνδυνο αποβολής. Στους άνδρες μπορεί να προκαλέσουν ανεπάρκεια των όρχεων, με συνέπεια να μειώσουν τη γονιμότητά τους. Ειδικά ο ερυθηματώδης λύκος και ο διαβήτης τύπου 1 μπορεί επίσης να προκαλέσουν φλεγμονή στα αιμοφόρα αγγεία (αγγειίιτιδα) η οποία με τη σειρά της μπορεί να πλήξει τη γονιμότητα ανδρών και γυναικών.
Ακόμα και τα ινομυώματα της μήτρας μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα, παρεμποδίζοντας λ.χ. τη σύλληψη ή οδηγώντας σε πολλαπλές αποβολές ή πρόωρη έναρξη του τοκετού. Το ίδιο και η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια που προσβάλλει γυναίκες ηλικίας κάτω των 40 ετών, προκαλώντας εξάντληση ή υπολειτουργία των ωοθυλακίων. Από τις γυναίκες με πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια, μόνο το 10% κατορθώνουν να μείνουν έγκυοι με φυσικό τρόπο.
Άλλες ενδείξεις για την Εξωσωματική Γονιμοποίηση
Η εξωσωματική γονιμοποίηση μπορεί επίσης να ενδείκνυται για γυναίκες που είχαν δύο ή περισσότερες συνεχόμενες αποβολές, καθώς και για άνδρες και γυναίκες με ιστορικό καρκίνου για τον οποίο υποβλήθηκαν σε χημειοθεραπεία ή/και ακτινοθεραπεία στην περιοχή της πυέλου, έχοντας όμως πρώτα καταψύξει ωοθηκικό ή ορχικό ιστό (κρυοσυντήρηση).
Η εξωσωματική γονιμοποίηση μπορεί επίσης να είναι η λύση και για τα ζευγάρια με ανεξήγητη υπογονιμότητα, όταν έχουν αποτύχει όλες οι άλλες μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Μπορεί επίσης να βοηθήσει να αποκτήσουν υγιές παιδί ζευγάρια με ιστορικό σοβαρών κληρονομούμενων νοσημάτων. Σε τέτοια περίπτωση, γίνεται προεμφυτευτική γενετική διάγνωση στα παραγόμενα έμβρυα, ώστε να μεταφερθούν στη μήτρα της γυναίκας μόνο τα υγιή.
Τέλος, η εξωσωματική γονιμοποίηση μπορεί να είναι λύση και για τις γυναίκες οι οποίες επιθυμούν να καθυστερήσουν την απόκτηση παιδιού και επιλέγουν την κρυοσυντήρηση ωαρίων σε νεότερη ηλικία για μελλοντική χρήση.

